ΤΙ ΕΛΕΓΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΡΑΚΗ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑ ΚΑΙΡΟΥΣ ΠΟΛΛΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΤΟΥ
Το άγγελμα του θανάτου του μας έκανε να αισθανθούμε την απώλεια του φιλοσόφου τραγουδοποιού που είχαμε γνωρίσει πολύ κοντά που πάντα μας καθήλωνε με το λόγο του. Στην Κομοτηνή το 2004, δυο μέρες ολάκαιρες μαζί, όπως και με όλο το δυναμικό του Χρόνου, με ένα Ρασούλη που πάντα παρακολουθούσαμε με δέος και αγάπη για όσα έκανε και επί σκηνής. Το καλύτερο που θα μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να θυμηθούμε αποσπάσματα από δυο συνεντεύξεις του, να θυμίσουμε τον επαναστάτη Μανώλη Ρασούλη που κηδεύεται σήμερα, καθώς έφυγε τόσο αθόρυβα από τη ζωή που εννιά μέρες δεν το κατάλαβε κανείς. Και στο θάνατο διαφοροποιήθηκε. Αντίο φίλε, καλό ταξίδι. «Προσπαθούμε να συνεχίσουμε αυτό που λέμε διαχρονικό τραγούδι», έλεγε τον Απρίλιο του 2004, μια σχέση που κράτησε και με άλλες του εμφανίσεις το 2007 στον Ίασμο, στην Ξάνθη κι εμείς να τον ακολουθούμε πιστά
30 χρόνια στη δισκογραφία
Ήταν το ’74 σαν καταπιάστηκε για πρώτη φορά με τη στιχουργική, όταν στα χνάρια του Βαμβακάρη έγραψε το πρώτο του τραγούδι, το «Μες τη μικρή αγκάλη σου» σε μουσική Μάριου Στεφανόπουλου. Σε μια παράξενη συγκυρία, το πλέον πρόσφατο αλλά όχι και τελευταίο του γράφτηκε σε μουσική του Βασίλη Τσιτσάνη («Να μη με λεν Τσιτσάνη»). Στο μεταξύ, ο κύκλος αυτός των 30 ετών ξετυλίχθηκε σε πολλές στροφές: «Η εκδίκηση της γυφτιάς», «Τα Δήθεν», «Τα τραγούδια της Χαρούλας», «Οι κυβερνήσεις πέφτουνε μα η αγάπη μένει», «Παίξε Χρήστο επειγόντως», «Πότε Βούδας πότε Κούδας», δίσκοι από βινίλιο, CD, δεκάδες τραγούδια που αγαπήθηκαν και ακόμη κι αν πέρασαν δεκαετίες από τότε που στήθηκαν, ακόμη τραγουδιούνται.
Αν θέλαμε να τον γνωρίσουμε όσο πιο συνοπτικά γίνεται, γιατί αυτοί οι άνθρωποι δεν περιχαρακώνονται μέσα σ΄αυτό που λέμε «βιογραφικό», μέσα σε ημερομηνίες και τυπικά κλισέ, θα άξιζε να διαβάσει κανείς το κείμενο που ακολουθεί, για να αισθανθεί αυτό το δέος για τον ανένταχτο χαρακτήρα του, την αγάπη του για την ειρήνη, τα ταξίδια του, το διάβα της ζωής του που αναλίσκεται σε ποίηση, στίχους, γραφή, φιλοσοφία, τραγούδι, αποκάλυψη του μυστικισμού στη δημιουργία μιας ολόκληρης θρησκείας και στάσης ζωής.
Είχαμε τη χαρά να πιούμε ένα κρασί μαζί στο γραφικό ταβερνάκι, το “Βιετνάμ”, στην πάροδο της οδού Μαραθώνος, να περπατήσουμε βράδυ στην Ερμού και τα στενοσόκκακα. Να δούμε μια Κομοτηνή που εξελίσσεται και να μιλήσουμε μαζί του για όλα. Ανεξάντλητος, ιδιαίτερα φιλοσοφημένος, καταλύτης της δύναμης και της στάσης που ακτινοβολεί το ελληνικό τραγούδι ο Μανώλης Ρασούλης επιμένει ότι το ελληνικό τραγούδι δεν μπορεί να παράγεται στην Ταϊβάν, όσο κι αν κάποιοι το βλέπουν παγκοσμιοποιημένα.
Τιμά συνεργασίες ζωής, δε σταματά να παράγει καινούρια τραγούδια και το παράπονό του που δεν το αφήνει να εξωτερικευθεί πομπωδώς είναι ότι μεγάλες επιτυχίες που έχει γράψει κι έχουν τραγουδηθεί απ΄όλο τον ελληνικό λαό δε γνωρίζουν ότι είναι δικά του τραγούδια. Ο Μανώλης Ρασούλης ήταν προσκεκλημένος της εκπομπής «Με το αερόστατο του ράδιο Χρόνος 87,5FM» και μας ταξίδεψε σ’ ένα κόσμο αέναης δημιουργίας που σέβεται τις αρχές του πολιτισμού και αρνείται να ενταχθεί στην “ιλλουστρασιόν μηδενική κουλτούρα” που προσπαθούν να περάσουν οι τηλεοράσεις, προωθώντας καλλιτέχνες που δεν έχουν να πουν τίποτα.
Κριτικός, σφαγιαστικός πολλές φορές μ΄αυτά που λέει, τιμά τους φίλους, συνοδοιπόρους, συνεργάτες του, τιμά μορφές του ελληνικού τραγουδιού κι επιμένει ότι πρέπει να έχουν δεσμούς με το παρελθόν και φυσικά ξέρει να γοητεύει τον ακροατή και τον συνομιλητή του που αναγνωρίζει στο πρόσωπό του ότι έχει απέναντί του ένα γνώριμο από τα παλιά έναν σοφό δάσκαλο και μέντορα μιας περήφανης στάσης ζωής.
Έχεις περάσει πάρα πολύ μεγάλες καταστάσεις και γεγονότα της εποχής. Ήσουν στους αγώνες του 1-1-4, έζησες τη δικτατορία, γνώρισες τα κρατητήρια της οδού Μπουμπουλίνας, τον Μάη του 68 στο Παρίσι, τη φιλοσοφία του Οsho στις Ινδίες. Αυτά πιστεύεις ότι ήταν πράγματα που σμίλεψαν τον ψυχισμό σου;
-Σίγουρα. Είναι κορυφαίες στιγμές της ζωής μου. Δεν μπορώ να πω ότι βασανίστηκα, δεν έχω τον τίτλο του αντιστασιακού, κρατήθηκα για κάποιες ώρες εκεί...
Γνώρισες την Βανέσα Ρεντγκρέιβ που συμμετείχε στο τροτσκιστικό κίνημα.
-Και παίξαμε μαζί, όχι σε ταινία, αλλά στα θέατρα, κάποιες επιθεωρήσεις για να βοηθούμε εργάτες απολυμένους από τα εργοστάσια και τον λαό του Μπαγκλαντές που τους σφαγίαζαν οι Πακιστάνοι και κάναμε τρεις παραστάσεις με πάρα πολύ γνωστούς ηθοποιούς. Είχε πάρει μέρος και ο Σάδερλαντ. Ήταν μεγάλη εμπειρία για μένα στα 40 χρόνια διαδρομής από την Κρήτη στην Αθήνα. Πηγαίναμε με τον Μάνο Λοΐζο και τραγουδούσαμε στις μπουάτ της Πλάκας, κάναμε ψιλοηχογραφήσεις για ταινίες που έπαιζε ο Φωτόπουλος. Εγώ βέβαια ήθελα να γίνω φιλόσοφος και είχαμε κόντρα με τον Μάνο Χατζηδάκη, που προσπαθούσε να με πείσει για άλλα. Όταν γύρισα από το Λονδίνο δεν είχα πού την κεφαλή κλείναι και δούλευα τότε στα ναυπηγεία. Με καλούσε ο Μαμαγκάκης, ο Μαρκόπουλος και κάναμε δίσκους, επέμενα ότι ήθελα να γίνω τραγουδιστής και ποδοσφαιριστής γιατί είχα ξεκινήσει με τέτοια «φόρα κατηφόρα».
Όλη αυτή η πορεία των 40 ετών με έφερε σε μια ωρίμανση και σφαιρικότητα. Το περισκόπιο μου και το αισθητήριο βλέπει κάπως σφαιρικά τα πράγματα και αυτό μου έχει δώσει το βάθρο και το υπόβαθρο για να βλέπω τις δύσκολες μέρες που ζούμε τώρα και τα γεγονότα κλιμακώνονται τα οποία είναι σε παγκόσμιο επίπεδο πρωτοφανή, οριακά, τα οποία θα αποφασίσουνε για το μέλλον του πλανήτη τελικά. Κι επειδή εγώ είμαι παιδί της εποχής, δεν είμαι ρετρό, δε ζω με τις νοσταλγίες, θέλω να συνεργώ, να συμμετέχω για το καλύτερο, παλεύω για την ειρήνη την οποία δεν την βλέπω σαν το αντίθετο του πολέμου, αφού η ειρήνη είναι μια πεμπτουσία της ίδιας της ζωής. Είναι μια άλλη φιλοσοφία. Έχω γράψει ένα τραγούδι που είναι σίνγκλ, για την ειρήνη.
Το 1973 τον Ιούνιο στο Λονδίνο γεννιέται η κόρη σου που της δίνεις τ’ όνομα Ναταλί, τιμής ένεκεν του ονόματος της γυναίκας του Τρότσκι;
-Αυτό είναι αλήθεια. Πολύ τον αγάπησα αυτόν τον άνθρωπο και πιστεύω ότι είναι το κλειδί για να ερμηνεύσουμε τι ήταν η Σοβιετική Ένωση, γιατί κατέρρευσε, γιατί συμβαίνουν όλα αυτά σήμερα. Ήταν ένας μεγαλοφυής επαναστάτης και ιδιαιτέρως μορφωμένος, ο οποίος δολοφονήθηκε αργότερα από τις μυστικές υπηρεσίες του Στάλιν.
Να σταθούμε στην κόρη σου, έχει σπουδάσει μουσική...
-Σπούδασε, έχει πάρει κάποια πτυχία, παίζει βιολί. Είναι ταλέντο, πράγματι. Τραγουδάει μ’ ένα χέβι μέταλ συγκρότημα, έχουν κάνει επιτυχίες στο εξωτερικό, ταυτόχρονα τραγουδάει και με μένα, αλλά τραγουδάει και άριες του Μότσαρτ με τη συμφωνική ορχήστρα νέων στην Αθήνα, είναι πολυσύνθετη. Το στίγμα της βέβαια κινείται, γιατί είναι μεταβατική και μικρή χώρα. Τις έχω κάνει κάποια τραγούδια για να κάνει ένα cd ολοκληρωμένο που δεν το έχουμε κάνει ακόμα, τα οποία έχουν γενικό τίτλο “it’s all Greek to me” που σημαίνει στα αγγλικά «μιλάς κινέζικα», αλλά κατά γράμμα σημαίνει “όλα είναι ελληνικά”. Ένα πολυσύνθετο έργο, το οποίο της δίνει τη δυνατότητα να κινηθεί από το δημοτικό μέχρι την άρια. Ελπίζω ότι κάποτε θα συγκινηθούν όλοι αυτοί του κυκλώματος για να το βγάλω, γιατί μ’ αυτό ολοκληρώνω την προσφορά μου στο ελληνικό τραγούδι και η Ναταλία είναι η τραγουδίστρια που μπορεί να τα πει όλα αυτά. Την έχω παρακολουθήσει στις δραστηριότητές της και πιστεύω ότι έχει στίγμα λειτουργικό.
Έχουμε βέβαια πολλούς καλούς τραγουδιστές, νέα παιδιά που έχουν όρεξη, ταλέντο, η Ναταλία έχει μια ιδιαιτερότητα ότι μπορεί να κλείσει αυτό τον κύκλο και ν’ ανοίξει ένας άλλος κύκλος, δεν ξέρω ποιος θα είναι και πώς θα εκφραστούν οι επόμενες γενιές στα επόμενα 50 χρόνια, πάντως αυτό που αναλάβαμε εμείς το ολοκληρώνουμε. Είμαι αυστηρός μαζί της και το έχει παράπονο, αλλά και ορισμένες φορές έχω πέσει έξω, γιατί το ένστικτό της είναι πιο φρέσκο από το δικό μου”.
ΣΧΕΣΕΙΣ ΖΩΗΣ
Στη διάρκεια της συνέντευξης ο Μανώλης Ρασούλης μίλησε για τις σχέσεις ζωής με τον Μάνο Λοΐζο, τον Στέλιο Καζαντζίδη και τον Άκη Πάνου. Για την ιστορία του μπαγλαμά, δίνοντας άγνωστες λεπτομέρειες. “Γιατί δημιουργήθηκε ο μπαγλαμάς; Επειδή ήταν απαγορευμένο το μπουζούκι, έκαναν μικρά μπουζουκάκια τα μπαγλαμαδάκια τα οποία έπαιρναν μαζί στις φυλακές για να έχουν να παίζουν. Τους έψαχναν και ο μπαγλαμάς έμπαινε μέσα στα μπαγκάζια και γι’ αυτό ήταν σε μικρογραφία το μπουζούκι. Και έτσι λόγω καταδιώξεως του μπουζουκιού, βγήκε ο μπαγλαμάς. Δηλαδή ουδέν κακόν αμιγές καλού” θα πει για να προσθέσει:
“Ο Μάνος Λοΐζος ήταν ένας κρίκος ανάμεσα στους λαϊκούς και στους λεγόμενους έντεχνους. Τα δύο τραγούδια που έχει κάνει με τον Καζαντζίδη είναι καταπληκτικά. Εγώ τον είχα «πρήξει» για τον Καζαντζίδη, γιατί αυτοί που κινούνταν στον χώρο του ΚΚΕ ήταν πολύ διστακτοί να κάνουν πράγματα αισθησιακά και έκανα έξι μήνες να τον πείσω να κάνουμε “τα τραγούδια της Χαρούλας”. Αναρωτιώταν - πώς θα γράψουμε τσιφτετέλι - κι εγώ το απομυθοποιούσα και το έκανα 4/4, για να μην έχει ενοχές. Στο τέλος το έκανε με τέτοιο τρόπο, έβαλε τζουράδες αντί μπουζούκια, μείωσε τον αισθησιασμό, το έκανε λίγο πιο ελληνοκεντρικό και μετέτρεψε το τσιφτετέλι σε συρτομπάλο.
Εγώ είχα υιοθετήσει το οριεντάλ μετά τη δικτατορία για να κάνουμε πιο φεμίν την ατμόσφαιρα, διότι υπήρχε πολύ μιλιταρισμός και ανδροκρατοσφάξτε τους και πνίχτε τους”.
“Η πίστα είναι ένα στρογγυλό πράγμα και πάντα ο κύκλος είναι κάτι πολύ γλυκό, ενώνει, χαλαρώνει και είναι στο τέλος. Τέλος, η συνείδηση, έχεις μια πληρότητα, πλήρη άποψη των εμπειριών του κόσμου και η γη μας είναι στρογγυλή και η μπάλα είναι στρογγυλή και ελκύει τα πλήθη. Από κάποια στιγμή και μετά αυτή η μορφή τραγουδιού άρχισε να εκφυλίζεται. Το παραλάβανε τα μάρκετινγκ και το ξεστρατίσανε.
Έγινε ένα ζικ – ζακ και το πήγανε στο άλλο άκρο και εκεί έχω πολλές ενστάσεις για τα «Αρίων». Πολλές φορές γίνομαι κουραστικός και άχαρος γιατί ο κόσμος έχει ενδώσει, δηλαδή κάθεται, βλέπει τα “fame story” κλπ, και βγαίνει ο κάθε παράφωνος και ατάλαντος. Την τηλεόραση δεν την ενδιαφέρει. Η εικόνα πρωτοστατεί, είναι το δυναμικό της στοιχείο και βγάζει διάφορους, ο κόσμος θέλει να βλέπει κάτι που κινείται. Να βλέπει κάποιους που τσακώνονται, πράγματα που δεν οδηγούν πουθενά και είναι ένας φαύλος κύκλος. Είναι “ιλουστρασιόν τίποτα” και η χώρα μας βρίσκεται σε δύσκολη θέση, αφού παράγει αυτά τα πράγματα που καταστρέφουν την εικόνα της.
Εγώ σαν δραματουργός πρέπει να εντοπίσω τι συμβαίνει για ποιό λόγο συμβαίνει, να το αποτυπώσω σ’ ένα τραγούδι, σε θεατρικό λόγο, σε λογοτεχνικό κείμενο και το αποδώσω, γιατί μέσα απ’ αυτό θα βγει νέα εθνογνωσία. Αν δεν υπάρχει εθνογνωσία και κουλτούρα δεν υπάρχει ο ίδιος ο λαός. Όπως με τους Κύπριους. Είναι καλοί, αγαθοί, αλλά δεν έχουν σύγχρονη κουλτούρα, που αυτό σημαίνει ότι είναι πολύ αδύναμοι σαν λαός για να αποφασίζουν γι’ αυτούς, για μας, για την περιοχή ολόκληρη. Έχω αυτή την εντύπωση”.
Δηλαδή, αυτοεξεφτελιζόμαστε και μας αρέσει.
-Αυτό είναι το θέμα. Εντάξει, να αυτοεξεφτελιζόμαστε γιατί μπορεί να μην ξέρουμε, αλλά να μας αρέσει κιόλας, γιατί; Αυτό είναι διαστροφή! Την ώρα που λέμε ότι έχουμε τους Ολυμπιακούς αγώνες, εμείς που δώσαμε το φως στην ανθρωπότητα, που λέμε ότι η Κύπρος είναι ελληνική, έρχεται αυτό το τραγούδι “Shake it” να πει τι;
Πάσχουμε από το ότι δε βγαίνουν κάποιοι να εκφράσουν τέτοιες απόψεις, κριτικές αιρετικές, είτε μέσα από τις τηλεοράσεις, είτε μέσα από το ραδιόφωνο.
-Μα σε κόβουν, αυτό δεν είναι δημοκρατία. Είναι “δικτατορία των τηλεοράσεων”. Η τηλεόραση έχει το “υγρό πυρ”, που είναι η δύναμη της εικόνας. Αυτοί αποφασίζουνε αν θα βγάλουνε, αν θα ρίξουνε στο κρεματόριο της λήθης τον τάδε, τον δείνα κι έχουμε συνεχώς κόντρες γι’ αυτό. Οι τηλεοράσεις τα τελευταία 12 χρόνια επειδή δεν ήμασταν πεπειραμένοι, μας έχουν βάλει από κάτω, ενώ δεν πρέπει ν’ αφήνουμε τους μηχανισμούς να μας βάζουν από κάτω. Το ανθρώπινο είδος είναι εκείνο που πρέπει να ελέγχει και να διαχειρίζεται τους μηχανισμούς. Αυτό το πράγμα δεν είναι ούτε ελληνικό – οι αρχαίοι Έλληνες γι’ αυτό που μείνανε στην ιστορία είναι ότι είχανε τους μηχανισμούς από κάτω, είχαν ένα σκληρό πυρήνα φιλοσόφων και ανθρώπων που φτάνανε μέχρι τον Περικλή, ανθρώπους χαρισματικούς και φωτισμένους που είχαν υπό έλεγχο το μηχανιστικό μέρος. Σήμερα μας έχει βάλει η τεχνολογία από κάτω.
Την αγαπάμε, δεν αντιλέγω κι εγώ μπαίνω στα αεροπλάνα, μιλάω στα ραδιόφωνα, έχω ιστοσελίδα, αλλά αυτό δεν πάει να πει αφήνεσαι. Πρέπει να δούμε τη σχέση του ανθρώπινου στοιχείου με την τεχνική και την τεχνολογία, ποια είναι ξανά, να την προσδιορίσουμε και να την ελέγχουμε, κάτι που δεν το θέλουνε, αφήνονται σε μια κεκτημένη ταχύτητα και εγώ σαν ένας άνθρωπος που βασανίζομαι να βγάλω κάποια συμπεράσματα διαφωνώ μαζί τους. Και μια κοινωνία η οποία καταδικάζει τους διαφωνούντες δεν είναι “ώριμη” κοινωνία. Πιστεύω ότι η Ελλάδα δεν είναι ώριμη χώρα. Δυστυχώς πάλεψα να βγάλω την χώρα από την θέση του ουραγού. Έκανα π.χ. ένα δίσκο «τα ποδοσφαιρικά», που ήταν καινοτομία σ’ όλη την Ευρώπη. Δεν ξαναϋπήρξε τέτοιος δίσκος. Ήταν σαν μικρή όπερα για το ποδόσφαιρο. Περιείχε το τραγούδι της ήττας, το εκτός έδρας, τη μπαλάντα του επαγγελματία ποδοσφαιριστή. Ήρθαν δημοσιογράφοι από την Δανία, πήραν συνεντεύξεις κατάπληκτοι οι άνθρωποι κι εδώ πέρα οι αθλητικογράφοι από την Θεσσαλονίκη όπου ζω, δεν ξέρουνε τον δίσκο που ήταν πολύ σπουδαίο γεγονός. Γι’ αυτό το λόγο έχουμε χουλιγκανισμό μέσα στα γήπεδα, εγώ προσπάθησα να κατευνάσω αυτή την ένταση και να δημιουργηθεί η κουλτούρα των γηπέδων, όπως και την κυκλοφορία στην άσφαλτο χρειαζόμαστε κουλτούρα, γι’ αυτό έχουμε τόσους χιλιάδες νεκρούς κάθε χρόνο”...
Ο Μανώλης Ρασούλης επανατοποθετεί τον πήχη. “Δεν πρέπει να ακολουθούμε μόνο τα γούστα του κοινού, αλλά να τον καθοδηγούμε κιόλας, να μπαίνουμε μπροστά. Είναι ρίσκο, αλλά αυτή είναι η φύση της δουλειάς μας” θα πει επιμένοντας με πείσμα και δυναμισμό στον δρόμο της διαρκούς προσπάθειας»…
ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ Μανώλη Ρασούλη!
Πηγή: http://www.xronos.gr/
