ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ
Πριν από περίπου πέντε χρόνια, όταν για προσωπικούς λόγους ο σκηνοθέτης Χρήστος Καρακέπελης πηγαινοερχόταν στην περιοχή του Ταύρου, έβλεπε διαρκώς Τσιγγάνους να μαζεύουν σκουπίδια από τον δρόμο. Το γεγονός ότι στη συγκεκριμένη περιοχή οι Τσιγγάνοι που έκαναν αυτή τη δουλειά ήταν πάρα πολλοί του προκάλεσε εντύπωση. Από περιέργεια, κάποια στιγμή αποφάσισε να ακολουθήσει ένα τρίκυκλο στο οποίο επέβαιναν τρία παιδιά. Ετσι ήρθε αντιμέτωπος με έναν άλλον κόσμο.
Ο σκηνοθέτης βρέθηκε σε έναν τσιγγάνικο μαχαλά. Κρυμμένο κάπου στον Ταύρο, πίσω από κτίρια, σε ένα τεράστιο οικόπεδο που ανήκει σε κάποια τράπεζα. Λέει ότι είναι το σημείο στο οποίο πρόκειται να αναγερθεί το γήπεδο του Παναθηναϊκού. Μπήκε στον μαχαλά και σήμερα που τον περιγράφει τον παρομοιάζει με φωλιά ζώου: « Η φωλιά έχει μια τρύπα για να μπαίνει το ζώο και μια τρύπα για να βγαίνει από κάπου αλλού,αν κινδυνεύει.Ετσι είναι και εκεί ».
Από αυτή την πρώτη επαφή του Καρακέπελη με τον μαχαλά του Ταύρου γεννήθηκε η ιδέα ενός ντοκυμαντέρ που έμελλε να ολοκληρωθεί μετά από μια πενταετία, με τίτλο «Πρώτη ύλη». Το φιλμ επελέγη για το διαγωνιστικό πρόγραμμα του κινηματογραφικού φεστιβάλ Κάρλοβι Βάρι της Τσεχίας (1-9 Ιουλίου) και εκεί θα γίνει η παγκόσμια πρεμιέρα του την ερχόμενη εβδομάδα.
Η ασφάλεια στο γκέτο
«Ολοι αυτοί οι άνθρωποι ζουν σε ένα γκέτο» μας λέει ο σκηνοθέτης. « Σε ένα γκέτο που μπορεί να είναι πάτος του πάτου αλλά που μέσα του νιώθουν ασφάλεια.Βγαίνοντας από το γκέτο νιώθουν τον εχθρό των άλλων,αυτών που δεν ξέρουν,αυτών που κατά βάθος τους έχουν απορρίψει» . Αναφέρεται στην κοινωνία που δεν έχει δώσει στους Τσιγγάνους τη δυνατότητα να πηγαίνουν στο σχολείο, που δεν τους επιτρέπει να πίνουν καθαρό νερό, που τους έχει φέρει στο σημείο να κινούνται και να τρώνε ανάμεσα στα ποντίκια, που τους έχει αναγκάσει να δουλεύουν από δέκα χρόνων για ψίχουλα.
Κάπως έτσι άλλωστε είναι ο Γκόγκος, ένας από τους καθημερινούς ήρωες της «Πρώτη ύλης». Ο Γκόγκος ονειρεύεται να αποκτήσει Ferrari αλλά μέσα του ενδεχομένως ξέρει ότι δεν θα ξεφύγει ποτέ από το τρίκυκλο σαραβαλάκι με το οποίο αλωνίζει την εχθρική πόλη για να ανακαλύψει τα σκουπίδια της. Η μόνη χαρά του είναι να ξοδεύει αυτά τα λίγα λεφτά που του δίνουν αγοράζοντας περιστέρια, τα οποία εκπαιδεύει να πετούν και στη συνέχεια να επιστρέφουν πίσω. Δεν αντέχει την τρέλα της μεγαλούπολης και έχει την ανάγκη να αυτοπροστατευθεί μέσα στο γκέτο του, ένα περιβάλλον που το γνωρίζει.
Διόλου τυχαία, ένα από τα κοινά χαρακτηριστικά στους περισσότερους ήρωες της «Πρώτης ύλης» είναι ότι προέρχονται από τη φύση και όχι από το αστικό τοπίο. Εχουν μια αλλοτριωμένη σχέση με το φυσικό περιβάλλον. Νομίζεις ότι έχουν εκπέσει. Οι δύο Ινδοί που εργάζονται στα χαλυβουργεία όργωναν με ζώα. Ο Πλούμπι στην πατρίδα του εμπορευόταν άλογα. Ακόμη και οι αναφορές του έχουν να κάνουν με δάση και ζώα. « Είμαι σαν τον κυνηγό που ψάχνει να σκοτώσει κάτι » λέει για τη δουλειά του ως παλιατζή. Κυνηγός σε προϊστορικό τοπίο.
Πέντε χρόνια χρειάστηκαν για να ολοκληρωθεί η «Πρώτη ύλη», ωστόσο τα καθαρά γυρίσματα κράτησαν μόλις 35 μέρες. Ο Καρακέπελης- ο οποίος έχει στο ενεργητικό του το εξίσου αποκαλυπτικό ντοκυμαντέρ «Το σπίτι του Κάιν» με θέμα τους καταδικασμένους σε πολύχρονη φυλάκιση- έκανε πρώτα την ηχοληψία συγκεντρώνοντας παραπάνω από 200 ώρες υλικού. Με αυτόν τον τρόπο προετοίμασε τους ανθρώπους που επρόκειτο να κινηματογραφηθούν. « Οταν μιλάς με έναν άνθρωπο και δεν υπάρχει το μάτι του Κύκλωπα, η κάμερα,μπορείς να δημιουργήσεις μια σχέση εμπιστοσύνης. Μπαίνεις σε μια πραγματικότητα που δεν έχει καμία σχέση με τη ζωή σου και εκείνοι σε δέχονται γιατί σε εμπιστεύονται » εξηγεί.
Ο σκηνοθέτης κινηματογράφησε τους ίδιους χώρους σε όλες τις εποχές του χρόνου, έτσι ώστε να φανεί η διαφορά. Καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη. « Ηταν μια πραγματικότητα που άλλαζε αλλά κατά βάθος δεν άλλαζε ». Επίσης, θέλησε να σεβαστεί την ανθρώπινη πρώτη ύλη της ταινίας του, γι΄ αυτό και δούλεψε με μεταφραστές αφήνοντας ελεύθερους τους ήρωές του να εκφραστούν μέσα από την ίδια τους τη γλώσσα. Στην «Πρώτη ύλη» ακούγονται αλβανοτσιγγάνικα, τουρκικά της Κομοτηνής, παντζάμπ/ουρντού (διάλεκτος της περιοχής των συνόρων Βόρειας Ινδίας- Πακιστάν) και ελληνικά.
Η απάτη της ανακύκλωσης
«Από τα 3 εκατ.τόνου χάλυβα που παράγουν οι τρεις μεγάλες χαλυβουργίες ετησίως στην Ελλάδα,τον ενάμιση τον μαζεύουν οι Τσιγγάνοι από τα σκουπίδια όλης της χώρας » σημειώνει ο σκηνοθέτης. «Το υπόλοιπο βρίσκεται είτε από τα διαλυτήρια πλοίων είτε στο υλικό από τη διάλυση των βιομηχανιών της πρώην Σοβιετικής Ενωσης που ξεφορτώνει η ρωσική μαφία στην Ελλάδα». Αλλά αυτός δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο δουλεύει η ελληνική πραγματικότητα; Στηρίζεται σε πήλινα πόδια, από ανθρώπους που δεν υπάρχουν πουθενά.
Το χειρότερο όμως είναι, όπως ανα φέρει η «Πρώτη ύλη», ότι όλες οι εταιρείες επωμίζονται την πολιτική ορθότητα της ανακύκλωσης η οποία μοιάζει με ειδυλλιακό περίπατο και έτσι, δυστυχώς, διδάσκεται στα σχολεία. « Αν όμως κάποιος τραβήξει τον μπερντέ,θα δει αυτή την πραγματικότητα ».
« Η ανακύκλωση είναι το κόλπο » λέει ο Σπύρος, ο μοναδικός έλληνας παλιατζής που εμφανίζεται στην ταινία, αλλά και ο μοναδικός που μπορεί να καταλάβει τη δομή του αστικού τοπίου και την οικονομική μηχανή του. « Το πραγματικό θέμα είναι ο πλούτος. Ολα καταλήγουν σε τρεις οικογένειες.Ολοι ανθούν από την ανομία. Πώς δουλεύουν τα μπουρδέλα στη Φυλής;».
«Με αυτό το ντοκυμαντέρ είδα ότι ο δυτικός πολιτισμός είναι ο πρώτος στην Ιστορία που γυρνά με τόση εμμονή γύρω από τα σκουπίδια του» συνεχίζει ο Χρήστος Καρακέπελης. « Τα σκουπίδια είναι ένας άλλος τρόπος για να επιβεβαιώνει ο πολιτισμός μας την πληθώρα των αγαθών του, τη γονιμότητά του. Κατά βάθος είμαστε περήφανοι γι΄ αυτά, τα αγαπάμε.Παίζουν τον ίδιο ρόλο που παίζουν τα κακά για ένα μωρό:γεμίζει υπερηφάνεια που τα κάνει και φωνάζει τους γονείς του να τα δουν και να το επιβραβεύσουν.Συνεπώς,μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η συζήτηση περί ανακύκλωσης δείχνει γελοία σε επίπεδο ουσιαστικής επίλυσης των περιβαλλοντικών αδιεξόδων και είναι σαφώς μια λαϊκίστικη θεωρία που υποβάλλεται στα πλήθη, όπως σε άλλες εποχές υποβαλλόταν η ενοχή της αμαρτίας εκ μέρους των θρησκειών» .
Βεβαίως, μια δεύτερη αναγωγή είναι το πώς η ανάδειξη ενός τέτοιου πρωταγωνιστικού ρόλου για τα σκουπίδια έχει προκαλέσει έναν δεσμό με το σκουπίδι γενικότερα και ο οποίος επεκτείνεται στην καθημερινή συμβίωση με σκουπίδια. « Σκουπίδια στην πολιτική, σκουπίδια στην αισθητική » λέει ο σκηνοθέτης. « Πρωτογενής λόγος που δεν είναι ανακυκλωμένος δεν αρθρώνεται πουθενά σε κανέναν τομέα, κι όταν αρθρώνεται προκαλεί αμηχανία και συνήθως την απώθηση που προκαλούν πρωτόγονες αισθήσεις και εμπειρίες που ο κόσμος μας προσπαθεί να απωθεί ».
Καθαρή ύλη από βρώμικη δουλειά
Ενα στοιχείο μέσω του οποίου διαβλέπει κανείς και την παρανομία στην υπόθεση σκουπίδια είναι το κάψιμο των καλωδίων.Οπως μαθαίνουμε στην «Πρώτη ύλη»,πολλά από τα καλώδια που προορίζονται για τις χαλυβουργίες,τα «σπρώχνουν» ΔΕΗ και ΟΤΕ σε μάντρες γιατί δεν συμφέρει να τα διατηρούν στις αποθήκες τους.Είναι απομεινάρια από μεγάλα έργα.Ωστόσο,οι μεγάλες μάντρες δεν μπορούν να διαχειριστούν αυτό το υλικό με τις ξένες φθαρτές ύλες- π.χ.καουτσούκ- και τις άλλες τοξικές ουσίες.Συνεπώς,η μεγαλύτερη μάντρα «σπρώχνει» το υλικό στη μικρότερη,η οποία επίσης δεν μπορεί να τα κάψει,οπότε έρχεται ο Τσιγγάνος για να δώσει τη λύση.
«Και ο Τσιγγάνος βάζει τα παιδιά του να κάψουν καλώδια ανεξαρτήτως αν έτσι τα παιδιά του θα πεθάνουν σε 15 χρόνια από καρκίνο» λέει ο σκηνοθέτης.Ο οικονομικός παράγοντας άλλωστε είναι ελκυστικότατος.Ακαφτο το καλώδιο κοστίζει δύο ευρώ.Καμένο,ανεβαίνει στα επτά ευρώ.«Αν περάσει κανείς από το ύψος του Βοτανικού το βράδυ, βλέπει καλώδια να καίγονται.Οπως και τη μέρα.Τα υπολείμματα των καλωδίων στοιβάζονται και πωλούνται στη μάντρα».
Η χαλυβουργία θέλει καθαρή ύλη.Και αυτοί που δίνουν την ύλη κάνουν τη βρώμικη δουλειά.Και αυτοί που κάνουν τη βρώμικη δουλειά είναι αυτοί που δεν φαίνονται ποτέ.«Είναι ο πάτος του πάτου που συνεχίζει να αναπαράγει τη μηχανή η οποία θα συνεχίζει να αναπαράγει πλούτο».
«ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΜΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΠΑΤΟ ΤΟΥ ΠΑΤΟΥ»
Χουσεΐν: Μουσουλμάνος από τη μειονότητα της Θράκης.Γύρω στα 70. Από νέος εγκατέλειψε τα χωράφια και το χωριό που δεν μπορούσε να τον θρέψει,έγινε βιομηχανικός εργάτης,ώσπου κατέληξε,17 χρόνια τώρα,να μαζεύει παλιοσίδερα με μια χειράμαξα στην περιοχή του Ταύρου.Συντηρεί τη γυναίκα του,τους άνεργους γιους του και τα εγγόνια του.Καθώς δεν ακούει,γλιτώνει από τις βρισιές και τα κορναρίσματα των οδηγών όταν με το καρότσι του παρεμποδίζει την κυκλοφορία.Ολη η οικογένεια ζει σε ένα κοντέινερ στη Νίκαια.Το κορμί του οδηγεί κάθε ημέρα ίσαμε 500 κιλά σίδερα στην ανακύκλωση.Στο χωριό,το σπίτι έχει γκρεμιστεί και τα χωράφια έχουν πουληθεί.
Πλούμπι: Ρομά από την Αλβανία. 60 ετών πάνω-κάτω. Στην Αλβανία δούλευε ως τζαμπάζος,εμπορευόταν άλογα.Με τα ζώα έχει γυρίσει ολόκληρη τη χώρα του.Τώρα τριγυρίζει στην Αθήνα πάνω σε ένα τρίκυκλο και σκαλίζει σκουπιδοτενεκέδες.Δεν βρίσκει τις παχιές σκιές πλάι σε πηγούλες που μονίμως αναπολεί.Κλέβει νερό από τις πλατείες και η παράγκα από μουσαμά,που είναι τώρα το σπίτι του,ανάβει σαν φούρνος τα καλοκαίρια.Με άλλους πολλούς από τα μέρη του έχουν στήσει έναν μαχαλά στην καρδιά της πόλης.Παίζει κλαρίνο,βρίζει εύκολα,πίνει και μετανιώνει που παγιδεύθηκε σε αυτή τη φυλακή.
Γκόγκος: Εντεκα χρόνων.Δουλεύει πάντα νύχτες. Εχει μάτια νυσταγμένα,μιλάει σιγανά.Θεωρεί δυνατό ότι,πουλώντας παλιοσίδερα,θα αγοράσει κάποτε μια Ferrari.Για την ώρα φορτώνει στην καρότσα του τρίκυκλου τσούρμο παιδιά και τα κάνει βόλτες στον μαχαλά.Ο,τι κρατάει για τον εαυτό του από το μεροκάματο,το ξοδεύει στα περιστέρια.Στη σκεπή της παράγκας,τους έχει φτιάξει σπιτάκι.Σκαρφαλώνει και τα ταΐζει,τα αφήνει να πετούν,τα περιμένει να επιστρέψουν τη νύχτα.Του αρέσει η ζωή στις παράγκες,η πόλη είναι γι΄ αυτόν ένας ξένος τόπος προορισμένος μόνο για τη δουλειά.
Γκουρντέβρ - Γισμπιντέρ: Ινδοί.Στη χώρα τους γεωργοί,εδώ εργάτες σε ένα μικρό,πρωτόγονο χυτήριο σε μια ερημιά στον Ασπρόπυργο.Χωρίς χαρτιά,δουλεύουν και ζουν στον ίδιο χώρο,δεν ξέρουν τον κόσμο έξω από τους τοίχους του χυτηρίου.Σακατεμένοι από την εισπνοή των ορυκτέλαιων που συντηρούν τη φωτιά,με χέρια σημαδεμένα από τα καψίματα.Εχουν υποταχτεί στη μοίρα που τους επιφύλαξε η μετανάστευση.Οι συγγενείς τους δεν πιστεύουν τα παράπονά τους.Τους θεωρούν τυχερούς.
Σπύρος: Ο μόνος Ελληνας.Ενας από τους τελευταίους μιας γενιάς που είδε το παλιατζιλίκι να μεταβάλλεται καθρεφτίζοντας όλες τις κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών. Με σκέψη αναρχική,αγάπη για την ποίηση,στάση ανένταχτου στο κυρίαρχο μοντέλο ζωής,βλέπει πως η επιλογή να ζεις εκτός νόρμας χάνει όλο και περισσότερο το μικρό μερτικό της μέσα στη σύγχρονη πόλη. Γι΄ αυτόν η ανακύκλωση δεν είναι παρά μια νέα μπίζνα.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
«Πρώτη ύλη» Παραγωγή: CL ΡroductionsFaliro Ηouse Ρroductions (Κώστας Λαμπρόπουλος - Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος)
Σκηνοθεσία: Χρήστος Καρακέπελης
Σενάριο: Νατάσα Σέγκου,Χρ. Καρακέπελης
Φωτογραφία: Διονύσης Ευθυμιόπουλος
Μοντάζ: Γιάννης Χαλκιαδάκης
Ηχος: Ορέστης Καμπερίδης
Πηγή: http://www.tovima.gr/
