ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ
Σας ευχαριστώ που ανταποκριθήκατε στην Πρόσκληση της Ιεράς Μητροπόλεώς μας για την Ημερίδα που διοργανώσαμε και στην οποία δώσαμε τον τίτλο "Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ ΣΤΗ ΣΥΧΡΟΝΗ ΤΟΥΡΚΙΑ". Αυτό το "άλλο" στην Τουρκία, μέχρι τώρα, ήταν το Βυζάντιο.
Φέτος συμπληρώνονται 558 χρόνια από την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως. Στο γεγονός δόθηκε τεράστια προβολή στη Δυτική Ευρώπη, εκεί όπου μέχρι τώρα χαλκεύονταν ποικίλες συκοφαντίες ενάντια στην ανατολική αυτοκρατορία. Προηγήθηκαν οι σπουδαίες εκθέσεις στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στη Βόννη, στη Νέα Υόρκη και στο Λος Άντζελες. Πολλοί μιλούν για μια "αναγέννηση" του βυζαντινού πολιτισμού, άλλοι είπαν για "αποκατάσταση" του Βυζαντίου, άλλοι σημείωσαν ότι "η αυτοκρατορία αντεπιτίθεται".
Στην Ελλάδα ένας εισαγόμενος αντιβυζαντινισμός, εμπέδωσε την άποψη ότι το Βυζάντιο ήταν συνυφασμένο με τον σκοταδισμό και τις ίντρικες, ήταν ορκισμένος εχθρός του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και ο καταστροφέας των μνημείων της αρχαιότητος.
Τα τελευταία χρόνια, όμως, το Βυζάντιο επανέρχεται. Το αναπάντεχο για μας είναι ότι επανέρχεται και στην Τουρκία. Το 2007 πραγματοποιήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πόλης το Α´ Διεθνές Ερευνητικό Συμπόσιο για το Βυζάντιο. Το Συμπόσιο προβλήθηκε πολύ, συμμετείχαν ο Γενικός Πρόεδρος των Μουσείων και Πολιτιστικών Εκθέσεων κ. Ορχάν Τουσγκούλ, ο Πρόεδρος του Σουλτανικού Παλατιού δρ. Ιμπέρ Ουρταϊλί, oι Σεμαχάτ Αρσέλ και Ομέρ Κοτς, διευθυντικά στελέχη του Δ.Σ. της Κοτς Holdings και εκπρόσωποι όλων των Αρχαιολογικών Συμβουλίων της γείτονος Χώρας. Το Συμπόσιο διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Βεχμπί Κοτς. Σ' εκείνο το Συμπόσιο, λοιπόν, ο υπουργός Τουρισμού και Πολιτισμού της Τουρκίας, στην εισηγητική του προσφώνηση, έδωσε γραμμή στους κορυφαίους τουρκολόγους και ιστορικούς της Χώρας του, λέγοντας:
"Δεν έχουμε δικαίωμα να πούμε ότι το Βυζάντιο δεν είναι δικό μας. Αυτό σας το λέω ως υπουργός του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Δεν έχετε το δικαίωμα να λέτε ότι το Βυζάντιο δεν είναι δικό σας. Δεν μπορείτε να το λέτε αυτό, γιατί μετά δεν θα έχετε κανένα δικαίωμα σε αυτή τη γη. Αυτή η γη είναι των Τούρκων και σήμερα είναι των κατοίκων της Τουρκικής Δημοκρατίας. Όμως, σ' αυτή τη γη ζήσανε και Βυζαντινοί. Το μουσείο της Αγίας Σοφίας που ο Σουλτάνος Φατίχ Μεχμέτ το μετέτρεψε σε τζαμί, είναι βυζαντινή κληρονομιά. Δεν το γκρεμίσαμε, το χρησιμοποιήσαμε. Γι' αυτό δεν έχετε το δικαίωμα να λέτε ότι το Βυζάντιο δεν είναι δικό μας".
Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι αυτή η στροφή αποβλέπει στην τουριστική αξιοποίηση. Αυτή, όμως, είναι μια αφελής προσέγγιση. Νομίζω έχουμε μπροστά μας μιά άριστη αξιοποίηση και συμπόρευση της Τουρκίας με την προσπάθεια της Ευρώπης για σοβαρή πλέον επανεκτίμηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της χιλιόχρονης Ορθόδοξης Θεολογίας, ως διήκουσας έννοιας των αποφάσεών της.
Δεν εχω χρόνο να αναφερθώ ακόμα και σε ανθρωπολογικές μελέτες, με βάση το DNA, που είδαν πρόσφατα, το φως της δημοσιότητος στην Τουρκία και υποβάλουν το ερώτημα, "Μήπως είμαστε Βυζαντινοί;"
Θα σας θυμίσω μόνο τις δηλώσεις του νυν Προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας κ. Αμπντουλάχ Γκιούλ (τις οποίες είχε κάνει ως υπουργός των Εξωτερικών τον Νοέμβριο 2006 στη Ρώμη). Είχε πει: "Η Τουρκία είναι αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής γεωγραφίας της Ευρώπης. Η ιστορία έχει δείξει ξεκάθαρα ότι οι βασικές αρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμού έχουν τις ρίζες τους στην Ανατολία... Αρχαίοι φιλόσοφοι και επιστήμονες, όπως ο Στράβων από την Αμάσεια, ο Διογένης από την Σινώπη, ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο ιστορικός Ηρόδοτος, ο Αναξιμένης και ο Ηράκλειτος, είναι παιδιά της Ανατολίας".
Περιττεύει να σας θυμίσω ακόμη την άδεια που έδωσε η Τουρκική Κυβέρνηση για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας στην Παναγία Σουμελά το περασμένο καλοκαίρι.
Την αποκάλυψη ψηφιδωτών της Αγίας Σοφίας. Την συνεργασία με αγιορείτες μοναχούς για την συντήρηση δεκάδων εικόνων και κειμηλίων που βρίσκονται στα υπόγεια της Αγίας Σοφίας, από το 1922.
Ο κ. Νταβούτογλου, απλώς ανήκει σε μια ελίτ που διαμορφώνεται σήμερα στην Τουρκία και επιδιώκει την κατοχύρωση της ευρωπαϊκότητάς της. Η ιδεολογία αυτής της ελίτ διακηρύσσει ότι η σημερινή Τουρκία είναι ευρωπαϊκή Χώρα, ακριβώς επειδή είναι ο συνεχιστής της Ιωνίας και του Βυζαντίου και όχι μόνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Βέβαια, συνήθως λέμε: "Η Τουρκία θέλει να μπεί στην Ευρώπη". Από την δική μας σχέση με την Ευρώπη, υποπτεύομαι, ότι περισσότερο θα άξιζε να εξετάσουμε κάποτε, "το πως θέλει η Ευρώπη την Τουρκία στους κόλπους της". Η Ευρώπη έχει να απαντήσει ξεκάθαρα: "τί είδους Τουρκία" θέλει.
Γι' αυτό, πιστεύω ότι μιά καθαρά επιστημονική προσέγγιση αυτών των χρονικών περιόδων, και μια εξυπαρχής επανεκτίμηση των πνευματικών ζυμώσεων των εποχών εκείνων, είναι ο μόνος δρόμος που απέμεινε στους δύο λαούς μας.
Ειναι αλήθεια ότι, ακόμα, φοβόμαστε την πολιτική προσέγγιση των δύο πλευρών του Αιγαίου και δεν έχουμε άδικο.
Ομως, τί θα γίνει, αν οι επιστήμονες, μας οδηγήσουν σε ιδεολογική προσέγγιση;
Σε μιά παρόμοια ιδεατή πορεία, από τη μιά πλευρά, θα είμαστε οι Έλληνες, που βιώνουμε το Βυζάντιο γονιδιακά, το ψυχανεμιζόμαστε μόνο μέσα στην Εκκλησία, αλλά ιστορικά το θεωρούμε "μαύρη τρύπα". Η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, όταν την ρώτησαν "απωθήσαμε, λοιπόν, το Βυζάντιο"; απάντησε: "άμα θέλετε, το λέτε κι έτσι. Το λάθος μας είναι ότι από το λασποχώρι (που ήταν η Αθήνα στα 1830) θελήσαμε να φτάσουμε κατ´ ευθείαν στον Περικλή, βάζοντας σε παρένθεση τα χίλια χρόνια της μόνης ελληνόφωνης αυτοκρατορίας".
Κι από την άλλη πλευρά του Αιγαίου θα είναι οι Τούρκοι, όχι της Τουρκίας που ξέρουμε σήμερα, αλλά μιας επανα-βυζαντινοποιημένης και ανατολίτικης αναγεννημένης Ιωνίας, μιας Χώρας που με οξυδέρκεια και όραμα διεκδικεί και αξιοποιεί την βυζαντινή κληρονομιά (εκεί ακριβώς που σήμερα υπάρχει ένα ελληνικό κενό).
Το βέβαιο είναι ότι η Ιστορία δεν θέλει ρωγμές στο σώμα της και δεν ξέρει να κάνει άλματα. Οι επιστήμη της Ιστορίας, όταν θεραπεύεται από έγκριτους και σοβαρούς επιστήμονες, σαν τους προσκεκλημένους μας, μπορεί να κατευθύνει τον προβληματισμό μας σε καλύτερες, φιλικότερες, ειλικρινέστερες και ανετότερες προτάσεις για την συμβίωσή μας. Συμβίωση επάνω στα κοινά πνευματικά στοιχεία της ευρύτερης περιοχής, που αποτελούν πλέον αναγνωρισμένα θεμέλια και αξίες της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
.
