ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ
Τον συναντήσαµε στην όµορφη µονοκατοικία του στο Μετς µε αφορµή το πρόσφατο βιβλίο του «Θεµέλιο της Ψυχιατρικής ο συναισθηµατικός δεσµός θεραπευτή- θεραπευόµενου», στο οποίο ο ίδιος και οι συνεργάτες του αποτιµούν µια συλλογική προσπάθεια τριάντα ετών.
Ο Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος µε πορεία σαράντα και πλέον χρόνων παράλληλα µε την ψυχιατρική µεταρρύθµιση στην Ελλάδα συνεχίζει να ταξιδεύει εποπτεύοντας τις Κινητές Ψυχιατρικές Μονάδες της Εταιρείας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείαςστη Φωκίδα και τη Θράκη. Με αφετηρίατην Αµφισσα και την Αλεξανδρούπολη, οι Κινητές Μονάδες παρέχουν θεραπεία σε ψυχικά ασθενείς µέσω τωνιατρείων, τα οποία λειτουργούν ακόµη και στοπιο αποµακρυσµένο χωριό της περιοχής ευθύνης τους, ή και µε κατ’ οίκον νοσηλεία όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο.
Το ίδιο κάνει και για τις δοµές που δηµιουργήθηκαν µε τα Προγράµµατα «Λέρος» και «Ψυχαργώς» για την αποασυλοποίηση των ασθενών, αρχικά του Ψυχιατρείου της Λέρου και στη συνέχεια των µεγάλων δηµόσιων ψυχιατρείων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Στα οικοτροφεία και προστατευµένα διαµερίσµατα της Εταιρείας στην Αθήνα, τη Λαµία, τη Φωκίδα και τη Θράκη βαριά ασθενείς, µε τη διακριτική παρουσία του επιστηµονικού προσωπικού, ζουν και εργάζονται µέσα στην κοινωνία (προστατευµένη εργασία και αγροτικές καλλιέργειες) απολαµβάνοντας την αποδοχή και τη φροντίδα της.
Μόνο το τµήµα ενηλίκων απασχολεί τριάντα ψυχοθεραπευτές και διεκπεραιώνει περίπου 1.600 ραντεβού τον µήνα. Ειδικά γι’ αυτή την ψυχιατρική υπηρεσία ο Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος εκφράζεται µε µεγάλη υπερηφάνεια, αφού οι άνθρωποι µπορεί να προστρέξουν εκεί για ψυχοθεραπείες που δεν κοστίζουν παραπάνω από σαράντα ευρώ τη συνεδρία, ενώ στα ιδιωτικά ιατρεία οι τιµές είναι υπερδιπλάσιες.
Η ψυχιατρική µεταρρύθµιση είναι ίσως η πιο αθόρυβη και επιτυχηµένη αλλαγή που έγινε ποτέ στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. « Είχε έρθει τότε στο φως το µεγάλο σκάνδαλο της Λέρου µε τοφιλµ του BBC», µας λέει. « Ο τότε υπουργός Υγείας κάλεσε εµένα και τον καθηγητή Ιεροδιακόνου από τη Θεσσαλονίκη και µας ανέθεσε να δούµε τι θα απέδιδε µια Κινητή Μονάδα στην Ελλάδα. Τελειώνοντας την έρευνα απαντήσαµε ότι η δουλειά µε µια Κινητή Μονάδα είναι οικονοµικότερη καιεπιστηµονικότερη. Πηγαίνεις επιτόπου στο σπίτι του αρρώστου, πηγαίνεις στο χωριό του, κερδίζεις την αποδοχήτου κόσµου.
Από εκεί και πέρα, το υπουργείο υιοθέτησε το Πρόγραµµα και έτσι συνεχίζουµε ακόµη και σήµερα».
Τι µέλλον µπορεί να έχουν οι Κινητές Μονάδες και η αποασυλοποίηση µέσα στην οικονοµική κρίση; Εχουν αρχίσει περικοπές;
Απεναντίας. Μας έδωσαν τα χρήµατα που µας χρωστούσαν απότην προηγούµενη κυβέρνηση. Ουπουργός υποσχέθηκε ότι η Ψυχική Υγεία είναι σε απόλυτη προτεραιότητα για τα έτη 2011 και 2012. Επί υπουργίας Κακλαµάνη οι εργαζόµενοι στα Προγράµµατα έκαναν δέκα µήνες να πάρουν µισθό και δανείζονταν λεφτά από φίλους για να δώσουν γάλα στα παιδιά τους.∆εν θέλω να λέω σπαραξικάρδια πράγµατα, αλλά τότε είχα προτείνει στους συνεργάτες να αναζητήσουν κάπου αλλού εργασία. Αυτοί όµως µου απάντησανότι «εµείς τους αρρώστους µας δεν τους εγκαταλείπουµε».
Συνεχίζεται η καλή υποδοχή από τον κόσµο;
Ναι βέβαια, έχουµεµάλιστα βελτίωση. Στις γιορτές οι γείτονεςθα πάνε γλυκά στους ασθενείς µας της αποασυλοποίησης και θα τους βοηθήσουν στις καθηµερινές ανάγκες τους.Πάντοτε, βέβαια, παροτρύνουµε τους ασθενείς µας ναέχουν µια κοινωνική δραστηριότητα όπως και οι άλλοι κάτοικοι της κοινότητας. Οιθεραπευόµενοί µας φτάνουννα έχουν το δικό τους πρόγραµµα, σε αντίθεση µε το άσυλο όπουο νοσηλευόµενος δεν έχει κανένα δικαίωµα και του τα κανονίζουν όλα οιάλλοι. Ετσι αφαιρείται από τονασθενή κάθε πρωτοβουλία και οδηγείται,µοιραία, στον ιδρυµατισµό.
Στα προστατευµένα διαµερίσµατα οι ασθενείς µας κανονίζουν µεταξύ τους τι θα φάνε, τι θα ψωνίσουν, ποιος θαµαγειρέψει. Εχουν έναποσό χρηµάτων που τουςδίνεται εβδοµαδιαίως και κάνουν τον προϋπολογισµό τους µε δική τους ευθύνη. Θα ρυθµίσουν τις εξόδους τους, θα πάνε στη θάλασσα µαζί µε τον θεραπευτή τους, µε το αυτοκίνητο το οποίο µας έχει παραχωρήσει το κράτος, θα κάνουν τις καλοκαιρινές διακοπές τους. Εχουν πλήρη ελευθερία και λειτουργούναπό κοινού σαν µια χωριάτικη οικογένεια. Σε κάθε διαµέρισµα ζουντρεις έως πέντε άνθρωποι που τα πάνε καλά µεταξύ τους και η παρουσία τωνθεραπευτών δεν είναι συνεχής. Καιεκεί και στα οικοτροφεία µαςοι πόρτες είναι ανοιχτές.
Μιλάµε συνήθως για τη συνεργασία µε το οικογενειακό και το κοινωνικό περιβάλλον του ψυχωσικού. Τι γίνεται όµως µε το επαγγελµατικό περιβάλλον του;
Ο φοβικός και ο αγχώδηςασθενής, µε σχετικήδυσκολία, µπορούν πάντως να µπουν στη λεγόµενη κανονικότητα. Του ψυχωσικού αρρώστου (σχιζοφρενής), όµως, δεν µπορείς να του ζητήσεις ναδουλέψει οκτάωρο. Επίσης, δεν τον βοηθούν καθόλου οι στερεοτυπικές και επαναλαµβανόµενες κινήσεις της εργασίας στο εργοστάσιο. ΟιΓερµανοί τοπροσπάθησαν αυτό, βάζοντας τους στη βαριά βιοµηχανία εδώ και σαράντα χρόνια, αλλά απέτυχαν. Σε κάθε περίπτωση, προσπαθούµε να µη µαθευτεί και να µη γραφτεί στο βιβλιάριο υγείας του εγκλεισµός σε ψυχιατρείο.
Αν έχει εγκλεισµό, θα τον διώξουν από τονιδιωτικότοµέα. Θα πάρει λοιπόν πιστοποιητικόαπό έναν παθολόγο, δεν θα πάει είκοσι µέρες στη δουλειά του και θα τον περιθάλψουµε στο σπίτι του, έστω καιαν είναι διεγερτικός. Ενδεικτικά σας λέω ότι είχαµε ασθενή έναν δικαστή που εµφάνισε ψυχωσικό επεισόδιο και ο οποίος έφτασενα γίνειπρόεδρος Εφετών διότι του προσφέραµε περίθαλψη στο σπίτι καιέτσι συνέχισε οµαλά την καριέρα του χωρίς να προκληθεί πρόβληµα.
Τόσα χρόνια µετά, θα λέγατε ότι η ψυχιατρική µεταρρύθµιση έγινε µε τον σωστό τρόπο;
∆υστυχώς, το γεγονός ότι η µεταρρύθµιση δεν έχει υλοποιηθεί ουσιαστικά, πέρα από ένα 15%, οφείλεται στο ότι δεν άρχισε µε την ανάπτυξη της πρωτοβάθµιας περίθαλψης, όπως έγινε µε τη Γενική Ιατρική και όπως συµβαίνει στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Για να ικανοποιήσουµε τους ξένους, αρχίσαµε να αδειάζουµε τα ψυχιατρεία. Αυτό ήταν χρήσιµο, δεν χωράει αµφιβολία. Αδειάσαµε τα ψυχιατρεία, αλλά οι ιδιωτικές κλινικές έχουν υπερδιπλασιαστεί σε όλη τηνΕλλάδα. Οι συνθήκες εκεί είναιτραγικές. Αυτή είναι η βρώµικη πλευρά της Ψυχιατρικής. Παρ’ όλα αυτά πιστεύω ότι µε την Αγωγή Κοινότητας στις περιοχές όπου εργαζόµαστε, µέσω της συνεργασίας µας µε τον πληθυσµό, την οικογένεια και το χωριό του ασθενούς καταφέραµε να µειώσουµεστο ελάχιστο το στίγµα, τις προκαταλήψεις και την απόρριψη που ακολουθούσε.
Φτάσαµε µάλιστα στο σηµείο η ίδια η κοινότητα να φροντίζει τους αρρώστους και να µας ειδοποιεί έγκαιρα µε το πρώτο σηµάδι υποτροπής.
Από την άλλη, βλέποντας τον άρρωστο κάθε δεκαπέντε ηµέρες καιέχοντας δηµιουργήσει συναισθηµατικό δεσµό µαζί του, µπορεί και ο ίδιος να µας τηλεφωνήσει και να µας πει « γιατρέ, πάλι άρχισα ν’ ακούω τις φωνές».
Τότε συνεννοούµαστε απευθείας µαζί του, « Αντώνη, σε παρακαλώ θα έρθουµε µε το αυτοκίνητο να σε δούµε στοχωριό, αν εσύ δεν µπορείς να κατεβείς στην Αλεξανδρούπολη ή στην Αµφισσα».
Αν αφήσεις µια κρίση χωρίς έγκαιρη φροντίδα, ο ασθενής θα φτάσει να τα καταστρέψει όλα ή καινα σκοτώσει άνθρωπο. Ποτέ δεν έκανε ανθρωποκτονία ψυχωσικός αν δεν ήταν παραµεληµένος.
Τον σχιζοφρενή τον αντιµετωπίζουµε συνήθως σαν να είναι νήπιο, παραβλέποντας ότι εκείνη την ώρα µπορεί και να υποφέρει...
Υποφέρει, δεν λες τίποτα.Υποφέρει λόγω του ψυχωσικού άγχους του, που ούτε στον εχθρό µας να µην το ευχόµαστε. Το ψυχωσικό άγχος είναι δεκαπλάσιο ή εικοσαπλάσιο από το άγχος του µέσου ανθρώπου.
Στο βιβλίο σας αναφέρετε τον συναισθηµατικό δεσµό µεταξύ θεραπευτή και θεραπευόµενου, στο ψυχαναλυτικό πλαίσιο. Ο έρωτας ή η φιλία µπορούν να υποκαταστήσει την ψυχοθεραπεία;
Οχι. Είναι εντελώς άλλο πράγµα ο έρωτας ή η φιλία από την ψυχοθεραπεία. Ασφαλώς, και στις τρεις περιπτώσεις υπάρχει συναισθηµατικήσχέση. ∆ιαφέρει όµως ο τύπος της σχέσης, το εσωτερικό κίνητρο και η τεχνική – κυρίως η τεχνική– είναι εντελώς διαφορετική. ∆εν πρέπει να τα µπερδέψουµε.
Τι θα βάζατε ως τίτλο τέλους σε µια ψυχανάλυση: αγάπη, κατανόηση, ελευθερία, δηµιουργικότητα;
Στην ψυχανάλυση επιδιώκουµε και τα τέσσερα αυτά µαζί. Τοουσιαστικό πάντως είναι να µπορέσει το άτοµο ναγίνει αυτόνοµο και η ωραία ψυχανάλυσηνα µη γίνειanalyse interminable. Να φτάσει δηλαδή ο αναλυόµενος στηδύσκοληπερίοδο, πουείναι ο«απογαλακτισµός» από τον αναλυτή του. Θα υποφέρει, αλλά σιγάσιγά θα µάθει να αντιµετωπίζει τις επόµενες δυσκολίες της ζωής µόνος του. Η ψυχανάλυση δεν κάνει θαύµατα, θωρακίζει όµως την αδύναµη προσωπικότητα.
Αναρωτιέµαι τι υποκαθιστά την κοινωνική ψυχιατρική σε χώρες που δεν έχουν τέτοια κουλτούρα.
Νοµίζω ότι εκείνο που σώζει τις λεγόµενες εν αναπτύξει κοινωνίες, δηλαδή τις αφρικανικές και τις ασιατικές, είναι πως δουλεύει ακόµη το clan, η ευρεία οικογένεια, η φάρα που λέµε στα ελληνικά.Αυτοί έχουν τις δικές τους λύσειςκαι αυτοθεραπεύονται. Είχα πάει κάποτε στην Αιθιοπία και κατά τύχη είδαµια γυναίκα που µετά τη γέννα εµφάνισε επιλόχειο ψύχωση. Αµέσωςδυο - τρεις γυναίκες από την οικογένεια που είχαν ακόµη γάλα ανέλαβαν τον θηλασµό. Κάποια από τις ηλικιωµένες ανέλαβε τη σωµατική φροντίδατου παιδιού και το παιχνίδι του. Οταν ανέφερα ότι έχω µαζί µου κατάλληλα φάρµακα για τη λεχώνα, µου είπαν: «Εχουµε εµείς κάποια ηρεµιστικά βότανα», γνωρίζοντας ότι σε έξι µήνες ηαρρώστια θακάνει τον κύκλο της και θα φύγει. Οπότε είπα τηςγυναίκας µου:« Για ποια κοινωνική ψυχιατρική µιλάµε; Αυτοί είναι πιο µπροστά από εµάς».
Πηγή: http://www.tanea.gr/
